Από τα πρώτα μας βήματα στην οικογένεια και τη σχολική μας εκπαίδευση, «μαθαίνουμε» να «ακούμε» τις γνώμες των οικείων μας σχετικά με τις γνωστικές μας ικανότητες.

Ανάλογα, λοιπόν, με τα έργα και τις δραστηριότητες που μας ανατίθονταν στην καθημερινότητά μας, παίρναμε είτε επαίνους για μια μας ικανότητα, είτε αρνητικά σχόλια για κάτι που δεν καταφέρναμε καλά. Αυτό μας έκανε σταδιακά να διαμορφώσουμε μια συγκεκριμένη αντίληψη για τις δυνατότητες και τα γνωστικά μας όρια.

Πόσο επιστημονικά ορθά είναι όμως όσα πιστεύουμε για τις ικανότητές μας;

Καθώς μεγαλώνουμε και εξελισσόμαστε, είναι σημαντικό να διαχωρίσουμε τι από αυτά που πιστεύουμε για τη νοημοσύνη μας όντως ισχύει και τι είναι παρωχημένες αντιλήψεις άλλων που μας «στοίχειωσαν», χωρίς επιστημονική αξία.

Σύγχρονες προσεγγίσεις στη γνωστική ψυχολογία φωτίζουν όψεις της νοημοσύνης μας και μας καλούν να δούμε τις γνωστικές μας δυνατότητες διαφορετικά.

Τα πολλαπλά είδη νοημοσύνης του Howard Gardner

Ο συγκεκριμένος επιστήμονας δίνει έμφαση στις επιμέρους μονάδες νοημοσύνης, διακρίνοντας 8 διαφορετικές εκφάνσεις της:

• Η γλωσσική μας νοημοσύνη μάς βοηθά να διαβάζουμε ένα βιβλίο, να γράψουμε ένα μυθιστόρημα ή ένα ποίημα, να κατανοήσουμε τον προφορικό λόγο που ακούμε από το περιβάλλον μας.
• Η λογική-μαθηματική νοημοσύνη μάς βοηθά να λύσουμε μαθηματικά προβλήματα και να χρησιμοποιούμε τη λογική σκέψη.
• Η χωρική μας νοημοσύνη μάς βοηθά να μετακινούμαστε από το ένα μέρος στο άλλο, να προσανατολιζόμαστε όταν διαβάζουμε ένα χάρτη, αλλά και όταν προσπαθούμε να βολέψουμε τις βαλίτσες μας στο πορτ-μπαγκάζ.
• Η μουσική μας νοημοσύνη μάς δίνει την ικανότητα να τραγουδήσουμε ένα τραγούδι που μας αρέσει, να συνθέσουμε ένα μουσικό κομμάτι, ή να παίξουμε κάποιο μουσικό όργανο.
• Η σωματική – κιναισθητική νοημοσύνη μάς βοηθά όταν χορεύουμε, όταν κάνουμε κάποιο άθλημα ή όταν τρέχουμε.
• Η διαπροσωπική νοημοσύνη μάς βοηθά να ερχόμαστε σε επαφή με τους συνανθρώπους μας, να καταλαβαίνουμε με τη συμπεριφορά, τα κίνητρα ή τα συναισθήματά τους και να συμπεριφερόμαστε κι εμείς ανάλογα.
• Η ενδοπροσωπική νοημοσύνη αναδύεται όταν προσπαθούμε να κατανοήσουμε τους εαυτούς μας, όταν αναζητάμε ποιοι είμαστε, τι μας ενοχλεί, τι μας αρέσει και πώς μπορούμε να αλλάξουμε τον εαυτό μας, δεδομένων των περιορισμών που θέτουν οι ικανότητες και τα ενδιαφέροντά μας.
• Η φυσιοδιφική νοημοσύνη μάς ενεργοποιεί, ώστε να κατανοήσουμε τον τρόπο που λειτουργεί η φύση γύρω μας.

Οι διάφορες πτυχές της νοημοσύνης μας συνδυάζονται για να επιτελέσουμε ένα σύνολο απλών, αλλά και πιο σύνθετων εργασιών, τις οποίες συνήθως θεωρούμε δεδομένες. Παρόλα αυτά, πλέον, δε θεωρείται ότι υπάρχουν έμφυτα «στεγανά» στο τι μπορεί να καταφέρει ή να μην καταφέρει κάποιος.

Εστιάζουμε στην ικανότητα, όχι στην έλλειψη

Αν αναλογιστούμε όλες τις παραπάνω πτυχές της νοημοσύνης μας, στην πραγματικότητα, δύσκολα θα βρούμε ελλείψεις στον εαυτό μας, καθώς είναι σχεδόν αδύνατο να μην έχουμε καμία από τις παραπάνω ικανότητες, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό. Τα ταλέντα μας, οι δημιουργικές μας ιδέες και οι αποφάσεις μας είναι όλα παράγωγα μιας υπέροχης διαχρονικής εξέλιξης του εγκεφάλου μας, που δεν παύει να μας τροφοδοτεί κάθε στιγμή με λύσεις, επιλογές και διεξόδους.

Όχι στην ταχύτητα, ναι στην εξέλιξη

Αξιοσημείωτη είναι επίσης η διαπίστωση που κάνει ο Robert Sternberg σχετικά με την ταχύτητα, η οποία θεωρούνταν κάποτε ένδειξη υψηλής νοημοσύνης και σήμερα, αποδεικνύεται ξεπερασμένη. Εύλογα, λοιπόν, αναρωτιέται:

Πόσο αληθινά ευφυείς θα ήμασταν αν αποφασίζαμε μέσα σε λίγα λεπτά για το επάγγελμα, το/τη σύντροφο της ζωής μας, την πορεία της επιχείρησής μας;

Δίνοντας χρόνο στον εαυτό μας, σεβόμαστε κάθε πτυχή της νοημοσύνης μας. Αφήνουμε τη λύση, την επιλογή, την πιθανότητα να εκτυλιχθεί και εξελισσόμαστε μαζί τους. Μα το κυριότερο, αναγνωρίζοντας τις ικανότητές μας, μαθαίνουμε να τις αναγνωρίζουμε και σε όλους τους άλλους. Έτσι, η άγονη σύγκριση δίνει τη θέση της στη σύμπνοια και την αυτοπεποίθηση.

Με εκτίμηση,

Γεωργία Κουτέρη

Σύμβουλος Επαγγελματικού Προσανατολισμού & Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας